گل و گیاه زینتی نهال درخت و خواص گیاهان

عمليات کشاورزي به چهار دسته خاک ورزي، کاشت، داشت، برداشت تقسيم مي شوند. زمين باير و ناصاف را قبل از خاک ورزي بايد پاک سازي و تسطيح نمود. منظور از پاک سازي، درآوردن کنده هاي درخت، جمع آوري سنگ و ريگ و از اين قبيل است. هدف تسطيح ، صاف نمودن مزرعه و درآوردن شيبي مناسب براي آبياري است. براي کشت ديم، نياز چنداني به تسطيح نيست مگر اينکه ناصافي هاي زمين بسيار ناصاف باشد. پس از برداشت محصول، عملياتي ممکن است روي محصول صورت گيرد. خشک کردن در مزرعه يا در محوطه ، بوجاري، درجه بندي و از اين قبيل، جزو اين کارهاست که عمليات پس از برداشت خوانده مي شوند.

  فصل اول
خاک ورزي اوليه

خاک کشاورزي چه در آن کشت شده يا نکاشته رها شده باشد، سفت مي شود. براي کاشت مجدد بنابراين بايد آن را فرو نمود طوري که آماده پذيرش بذر گردد. مجموعه عملياتي را که با آن خاک را مناسب کاشت بذر مي نمايند و به عبارت ديگر عمليات قبل از کاشت را خاک ورزي مي نامند. در خاک سفت شده، مجراها يا دالان هاي عمقي ريزي به وجود مي آيند که رطوبت درون آن از اين مسير به سطح خاک آمده و تبخير مي شود. براي جلوگيري از اين کار بايد چند سانتي متر اول سطح خاک خود شوند که اين راهها قطع شوند. در ايران که جزو مناطق نيمه خشک محسوب مي گردد، حفظ رطوبت خاک از اهميت به سزايي برخوردار است.
در زمين پس از کشت معمولاً بقاياي گياهي در دو ريشه در زير هستند. قبل از کشت بعدي بايد اين بقايا را زير و رو نمود تا کار ماشين هاي بعدي با مشکل مواجه نگردد. پس اهداف عمليات خاک ورزي به شرح زيرند:
1) شکستن و خرد کردن به منظور حفظ رطوبت و آماده سازي آن براي پذيرش بذر و تهويه خاک
2) تماس بهتر بذر با خاک – با ريز شدن خاک، بذر تماس بهتري با آن يافته که به جذب رطوبت و مواد غذايي کمک مي نمايد
3) دفن بقاياي گياهي – اين بقايا در خاک پوسيده و همانند کودآلي به حاصلخيزي خاک کمک مي نمايند. مضافاً که با زايل شد اين بقايا، ماشين هاي بعدي به راحتي مي توانند کار کنند.
عمليات خاک ورزي در دو مرحله و حتي گاهي 3 مرحله صورت مي گيرد. مرحله اول را خاک ورزي اوليه نامند که خاک را به قطعات نسبتاً درشت خود، و آن را به طور کامل يا جزيي زير و رو مي نمايند. دفن يا بريدن بقاياي گياهي نيز در اين مرحله انجام مي گيرد. قطعات خاک در اين مرحله انجام مي گيرد. قطعات خاک در اين مرحله هنوز بزرگ است و بايد ريزتر شوند. اين عمل دوم را خاک ورزي ثانويه نامند. در حالي که خاک ورزي اوليه ممکن است تا عمق 40 سانتي متري و بيشتر صورت گيرد، خاک ورزي ثانويه سطحي و معمولاً در 10-15cm سطح خاک انجام مي شود. براي بعضي از بذرهاي ريز مانند بذر پلي رژم چغندر قند، بذر علف و از اين قبيل لازم مي شود که خاک بسيار خرد شود. اين کار را ممکن است مرحله سوم خاک ورزي ناميد که با ماشيني به نام تيلر انجام مي گيرد.  

  به معناي زير توجه فرمائيد :
کشت ديم :

کاشت محصول بدون نياز به آبياري

کشت آبي :
کاشت محصول با آبياري

عملکرد:
مقدار محصول در هکتار که معمولاً به تن يا کيلوگرم بر هکتار سنجيده مي شود.

زراعت حفاظتي :
اعمال کمترين عمليات خاک ورزي ممکن و حفظ هر چه بيشتر خاک و حاصلخيزي آن

آيش :
نکاشته رها کردن خاک در بعضي از مناطق بخصوص مانطق ديم کم آب يک سال زراعي، خاک را بدون کاشت رها مي نمايند تا قوت کافي براي کاشت سال بعد جذب نمايند.

تناوب زراعي :
کاشت محصولات متفاوت در يک قطعه خاک يا مزرعه در سال هاي مختلف

فصل زراعي :
طول زمان توليد محصول از خاک ورزي تا برداشت

کشت پاييزه :
بذر در پاييز کاشته مي شود

کشت بهاره :
بذر در ماه هاي اسفند يا اوايل بهار کاشته مي شود.

کشت دو محصولي :
دو محصول در يک سال يا فصل زراعي

گياه چند ساله :
محصول چدين سال روي زمين مانده و بر مي دهد. يونجه يکي از اين نوع گياهان است که پس از خاک ورزي و کاشت اوليه، تا چندين سال و هر سال چندين چين مي توان محصول را برداشت نمود.  

  گاو آهن برگردان :
داراي انواع زير است :

الف) سوار، نيمه سوار، دنباله بند
ب) يک طرفه، دو طرفه
ج) يک خيش، چند خيش

در ايران بيشتر از گاو آهن هاي يک طرفه 3 خيش استفاده مي شود درحالي که نوع دو طرفه آن ارجح است. خاک هاي زراعي ايران معمولاً سخت و خشک است. شخم زدن چنين خاکي، توان زيادي را طلب مي نمايد. بنابر اين با تراکتورهاي 3140 يا 3350 جاندير و يا تراکتورهاي 65-75 اسب بخار، بيش از 3 خيش نمي توان کشيد. گاو آهن هاي دو طرفه سنگين تر و قيمت اوليه آن بيشتر است ولي مزاياي آن بيش از مخارج است.  

  انتخاب نوع گاو آهن :

نوع گاو آهن بايد متناسب با خاک، وسعت مزرعه و توان تراکتور موجود انتخاب گردد. براي خاک هاي سخت ايران براي پوشاندن يا دفن کردن بهتر بقاياي گياهي و برگرداندن خاک به منظور آوردن تخم و لارو حشرات، بهتر است اثر گاوآهن بر گرداندار استفاده نمود. براي مزارع کوچک، گاو آهن هاي برگرداندار و يا سه خيش سوار ولي براي مزارع متوسط يا بزرگ، گاو آهن هاي نيمه سوار و دنباله بند توصيه مي شود. در هر صورت گاو آهن دو طرفه بهتر از يکطرفه است.
شناسايي گاو آهن ساده است . گاو آهن هاي سوار، بر اتصال 3 نقطه تراکتور سوار مي شوند. گاو آهن هاي نيمه سوار داراي يک چرخ حاصل در عقب بوده و در جلو فقط به بازوهاي پاييني تراکتور متصل مي شوند. يعني ماشين فقط دو نقطه اتصال به تراکتور دارد. گاو آهن دنباله بند فقط يک نقطه اتصال دارد يعني از جلو فقط به مالبند ثابت يا گردان تراکتور متصل شده ولي تمام ماشين روي 3 چرخ حامل با دو چرخ در جلو و يک چرخ در عقب حمل مي گردد. گاو آهن هاي نيمه سوار و دنباله بند عمدتاً از جک هيدروليکي براي درآوردن و به خاک انداختن خيشها بهره مي گيرند.
اين جک ها از نوع يک طرفه و شيلنگ آنها به خروجي هيدروليکي تراکتور متصل مي شوند. گاو آهن نيمه سوار ممکن است به چرخ هاي ديگري سواي چرخ حامل مجهز باشد ولي آنها براي حفظ تعادل ماشين در حال کار بوده که هميشه در درون شيار شخم قرار مي گيرند. گاو آهن هاي بش از 4-5 خيش را از نوع نيمه سوار مي سازند چون بلند کردن آن با دستگاه هيدروليک تراکتور مشکل آفرين است. گاو آهن هاي 7 خيش يا بيشتر معمولاً به صورت دنباله بند طراحي مي گردند. گاو آهن هاي با خيش زيادتر براي مزارع بزرگتر مناسب مي باشند که زمان اجراي شخم را کم کرده يا بازده زماني زياد شود. مضافاً که اين نوع گاو آهن ها نياز به توان بسيار داشته و تراکتورهاي کشنده آنها بايد از قدرتي زياد و kw150 به بالا برخوردار باشند. تراکتورهاي امروزي اروپايي با توان 300-250k ساخته مي شوند.  

  آماده کردن گاوآهن براي خاک:

1) تراز بودن گاو آهن در هنگام اجراي شخم – اين تراز شامل تراز افقي و تراز عرضي مي باشد.
2) سرعت حرکت تراکتور و ماشين
3) تنظيم عمق کار
براي اتصال گاو آهن سوار ونيمه سوار، به تراکتور لازم است که بازوي پاييني اتصال 3 نقطه را پايين بود. اين کار همانطور که گفته شد با پيچندن پيچ سر بازوي رابط طرف راست راننده انجام مي گيرد. پس از اتصال دو بازوي پاييني بايد ساق وسط را طويل نمود تا به گاو آهن برسد. اين مراتب را مي توان به شرح زير فهرست کرد:
الف) راننده تراکتور را به عقب رانده تا در موقعيت مناسب نسبت به گاو آهن قرار گيرد
ب) بازوي پاييني تراکتور با اهرم اصلي هيدروليک آن قدر پايين برده مي شود. تا مطابق بين اتصال طرف چپ ( چپ راننده) گاو آهن قرار گيرد
پ) بين طرف چپ گاو آهن را در قرقره بازوي طرف چپ تراکتور مستقر نموده و پايين قفلي، قفل شود. اين عمل را کمک راننده يا خود راننده پس از پياده شدن از تراکتور مي تواند انجام دهد.
اگر راننده بايد اين کار را انجام دهد، نبايد فراموش نمايد که ترمز دستي تراکتور را بکشد
ت) بازوي پاييني سمت راست تراکتور با باز کردن پيچ سر بازوي رابط آن قدر پايين برده مي شود تا مطابق بين طرف راست گاو آهن قرار گيرد.
ث) اين پين را در قرقره طرف راست بازوي پاييني تراکتور انداخته و با پين مخصوص قفل مي شود.
ج) ساق وسط را که از يک سر به تراکتور متصل مي شود، با پيچاندن مهره وسط دو سر رزوه آن طويل نموده تا سر ديگر اين ساق به محل اتصال خود به گاو آهن برسد. اين محل اتصال را فيل گوش مي ناميم
چ) پين اتصال فيل گوش را انداخته و با پين قفلي ، قفل مي کنيم
ح) گاو آ]ن را با اهرم اصلي هيدروليک بلند کرده، به محل اجراي شخم مي بريم.
خ) بازوي پاييني طرف راست تراکتور با طويل کردن طول بازوي رابط آن قدر پايين برده تا خيش ها به طرف راست متمايل شوند
د) طول ساقه وسط را کوتاه نموده تا گاو آهن کسي به جلو متمايل گردد.  

  اجراي شخم و تنظيمات گاو آهن

شخم زدن بر حسب شکل زميني و توپوگرافي (دشت ، تپه ماهور) و نوع گاو آهن به اشکال گوناگون مي توان انجام داد. معمول ترين الگوي شخم، روش معروف به سرزميني است. در اين روش ابتدا خطي را در سرزمين و ته زمين مي کشيم. اين خط با شخم زدن با نوک خيش ها انجام مي گيرد. پهناي سرزمين و ته زمين بايد آن قدر باشد که تراکتور روي آن به راحتي دور بزند. يک پهناي 6 متري مي تواند کافي باشد.

براي شخم با گاو آهن برگرداند از يک طرفه بايد زمين را قطعه بندي نمود. طول اين قطعات برابر همان عرض مزرعه مي باشد ولي پهناي آن را چنان گرفت که بيشترين بازده را داشته باشد. ولي به طور تخمين 12-15 متر مناسب است.  

  اندام هاي يک گاو آهن برگرداندر:

اندام هاي اصلي يک گاو آهن برگرداندر شامل خيش، دسته اتصال، قاب، کارد، خيش ، پيش برد(خيشک)، چرخ تثبيت و يا چرخ حامل، لنگي وسيله ايمني و اتصالات ماشين به تراکتور:  

الف) خيش :
از فولاد 3 نقطه و به اشکال گوناگون ساخته مي شود. تفاوت عمده اين خيش ها در شکل و انحناء صفحه برگردان آنهاست که هر يک براي نوع خاصي از خاک ساخته شده است. به عنوان مثال، صفحه برگردان استوانه ي (خيش وسط طرف چپ) براي خاک هاي شني ولي از آن شکافدار (طرف راست پايين) براي خاک هاي رسي چسبنده طراحي شده اند.

ب) تيغه :
قطعه اي فولادي و لبه تيز است. سرتاسر لبه تيغه تيز بوده و وظيفه بريدن خاک را به عهده دارد. اين لبه بايد هميشه تيز بماند.

ج) صفحه برگردان :
انواع بسيار متفاوتي دارد. صفحه انحناء و از فولاد 3 لايه است. انحناء صفحه بايد متناسب با جنس خاک انتخاب گردد

د) پيشاني :
قطعه جلو صفحه برگردان است که بيش از بقيه قسمت هاي صفحه برگردان سائيده مي شود. لذا در بعضي از خيش ها آن را به صورت جدا شدني روي تنه پيچ مي کند.

ذ) سرخيش :
براي دفن بهتر بقاياي گياهي سطح خاک به کار رفته و ضمناً عمق بيشتر شخم را اجازه مي دهد.

س) دنباله :
براي بهتر خرد کردن خاک هاي رسي و چسبنده به کار مي رود

ش) کفش :
اتکايي براي خيش روي کف شيار شخم مي باشد. تنظيم درست گاو آهن زماني است که انتهاي کفش اثري جزيي بر ته شيار شخم بر جاي گذارد.

5) پاشنه :
در انتهاي بعضي از انواع کفش ها ي در انتهاي کفش آخرين خيش، قطعه اي جدا شدني و گاهي قابل تنظيم تعبيه مي شود که کفش را از سايش حفاظت مي نمايد.

تنه :
قطعه ايست که ساير اجزاء خيش که تاکنون گفته شد مستقيماً يا به طور غيرمستقيم بر آن سوار مي شوند. دسته اتصال خيش به قاب گاو آهن نيز از يک سر به اين قطعه متصل است.

دسته اتصال :
هر تنه و خيش گاو آهن توسط دسته اي به قاب گاو آهن متصل مي شود. در اين محل اتصال، نوعي وسيله حفاظتي تعبيه مي گردد که در صورت برخورد خيش به مانع، خيش را آزاد مي کند. انواع متفاوتي از اين نوع وجود دارند. ضامن فنري يک نوع از آن است و پين برشي نوع ديگري در نوع پين برشي، خيس را پس از ازاد شدن بايد به جاي اول خود برگردانده، يک پين نو جايگزين نمود.

قاب :
قطعه اي است که همه اجزاء متشکله گاو آهن را به يکديگر پيوند مي دهد. بيشتر آنها را چون از بالا نگاه کنيم به شکل A مي بينيم.

کارد :
براي برش عمودي خاک به کار مي رود. در انواع قديمي به شکل کارد آشپزخانه بود ولي امروزه اکثراً از نوع بشقابي يا ادوار است.

خيشک :
به مان شکل گاو آهن برگرداندار بوده و همان کار را انجام مي دهد ولي کوچکتر است. وظيفه آن برگردان لايه نازکي از خاک سطحي قبل از برگردان خاک توسط خيش اصلي است. با اين ترتيب بقاياي گياهي در عمق خاک مدفون گشته تا بهتر پوسيده گردند و نيز همچون يک کود آلي عمل نمايند.

لنگي :
ميله دو سر لنگي در جلو گاو آهن مستقر گشته است که دو نقطه اتصال پاييني گاو آهن به تراکتور را تأمين مي نمايد. وظيفه اصلي اين ميله، چرخاندن قاب در سطح افق است طوري که عرض کار خيش اول تنظيم گردد. براي انجام اين کار بايد ميله را حول محور خود گرداند.

وسيله ايمني :
روي گاو آهن هاي مختلف، وسايل ايمني متفاوتي براي آزاد سازي خيش در برخورد با موانع مختلف تعبيه شده است. همانطور که در بند مربوط به دسته اتصال گفته شد، پين برشي يکي از آنهاست. در بعضي از گاو آهن ها، از فنر تحت فشار استفاده شده است که خيش را پس از رفع مانع به طور خودکار به جاي خود برمي گرداند.

گاو آهن بشقابي :
تعدادي بشقاب با قطر نسبتاً بزرگي هستند که توسط دسته اي به قاب متصل مي شوند. اين گاو آهن نيز همانند گاو آهن هاي برگرداندار ممکن است يک طرفه، دو طرفه و يک خيش يا چند خيش باشد. اين گاوآهن خاک را برگردان نمي کند بلکه بقاياي گياهي و خاک را بريده و با يکديگر مخلوط مي نمايد کار گاو آهن برگرداندار در خاک هايي که ريشه گياه در آن زياد و سخت باشد ممکن است با مشکل روبرو گرديد. لبه بشقابها تيز و ممکن است صاف يا کنگره دار باشند. فرو رفتن بشقاب ها تابع وزن روي آنها و زاويه تمايل عمودي است. بنابراين هر چه گاو آهن سنگين تر بوده يا وزنه روي قاب اضافه گردد، بهتر بيشتر در خاک نفوذ مي کند. اين گاو آهن ها فقط دو تنظيم دارند.
اين گاو آهن ها فقط دو تنظيم دارند يکي تنظيم زاويه تمايل عمودي که ذکر شد و ديگري تنظيم زاويه تمايل جانبي. با تنظيم اول، عمق شخم ولي با تنظيم دوم عرض کار خيش ها تعيين مي شود. مناسب ترين تنظيم عرضي آن است که خاک بين دو بشقاب شخم نخورده نماند يعني خط برش طرف راست خيش دوم روي خط برش طرف چپ خيش اول بيفتد. هر بشقاب در وسط خود داراي بلبرينگي است که دسته اتصال به قاب سوار مي شود.اين بلبرينگ به بشقاب اجازه مي دهد که حول محور خود بگردد. عمق خود بشقاب نبايد از حدود يک سوم قطر آن تجاوز نمايد تا بتواند اين حرکت دوراني را حفظ کند.  

  گاو آهن قلمي ( چيزل) :

اين گاو آهن به هيچ وجه خاک را برگردان نمي کند بلکه خاک را پس از نفوذ در آن فقط خرد مي کند. همانند دو نوع ديگر، اين گاو آهن نيز ممکن است سوار، نيمه سوار يا دنباله بند باشد. گاو آهن هاي برگرداندار و بشقابي و به خصوص اولي به سبب زير و رو کردن خاک باعث از دست رفتن رطوبت خاک مي شوند . گاو آهن قلمي به اين دليل که خاک را واژگون ننموده ولي لايه روي خاک را خرد مي نمايد، در حفظ رطوبت بسيار مؤثر بوده و لذا براي مناطق ديم توصيه مي شود.  

  گاو آهن زير شکن (ساب سويلر) :

اغلب نياز به خرد کردن اعمال خاک پيش مي آيد. خاک در عمق خود به دلايل مختلف ممکن است آن قدر سفت شود که نفوذ آب و تهويه آن با مشکل روبه رو گردد. در چنين مواردي از گاو آهن زير شکن بهره گرفته مي شود که شبيه گاو آهن قلمي است با اين تفاوت که به سبب عمق کار زياد آنها ساختاري بسيار محکم داشته، توان زيادي نيز مي طلبند. دسته خيش اين گاو آهن ها ممکن است راست يا انحناء دار باشند. در انتهاي هر دسته يک تيغه قلمي يا پنجه غازي نصب مي گردد. عمق کار اين گاو آهن ها ممکن است به 90 سانتي برسد. معمولاً بايد از تراکتورهاي 100 اسب بخار به بالا بهره گرفت.  

  تيلر:
(خاک شکن):

اين وسيله را نيز چون براي خرد کردن خاک به کار مي رود مي توان نوعي گاو آهن به حساب آورده تفاوت اين ماشين با ساير گاوه آهن ها در اين است که عمل خرد کردن خاک را در اثر حرکت دوراني انجام مي دهد. حرکت دوراني تيغه هاي اين دستگاه از محور تواندهي تأمين مي شود. تيلر متشکل از استوانه اي دوار است که در پيرامون آن دو به طور زيگزاگ، تيغه هاي L شکلي نصب شده اند سرپوشي قابل تنظيم، روي تيغه ها را مي پوشاند. با بالا و پايين بردن اين سرپوش، شدت عمل خرد کردن ماشين تنظيم مي شود. هرچه سرپوش بالاتر قرار گيرد، خاک کمتر خرد شده بلکه قطعات نسبتاً درشت کلوخه در سطح خاک باقي مي گذارد. براي زياد خرد شدن خاک، بايد سرپوش را پايين آورد. چنين خاکي براي کاشت بذرهاي ريز همچون بذر پلي رژم چغندر گاهي مورد نياز است.
از اين وسيله بيشتر درباغات و براي خرد کردن خاک و از بين بردن علف هرز بين رديف هاي درختان استفاده مي شود. انواعي از آن به جاي پشت تراکتور درکنار آن قرار مي گيرد که براي شخم زدن زير درختان مناسب است عمق کار تيغه ها کم و معمولاً از 10-15 سانتي متر تجاوز نمي نمايد.

ماشينهاي كشاورزي ـ دکتر منصور بهروزي لار