×كيفيت جوجه هاي يك روزه
مقدمه:
يكي از موارد مهم در مديريت كارخانه جوجه كشي ،ارزيابي هچ گله هاي تجاري است.اما براستي ارزيابي كيفيت جوجه ها به چه طريقي است ؟براي تعيين ميزان موفقيت يك هچ هم بايد از روشهاي شمارشي استفاده كرد و هم از روشهاي منطقي بهره جست .
روش هاي شمارشي مشخص ميباشند و براي يادگيري آن وقت آنچناني نبايد صرف كرد اما روش هاي منطقي بيشتر با تجربه و ممارست بدست مي آيد در همين راستا بايد مدير كارخانه جوجه كشي حتما زير نظر يك كارشناس خبره اين رشته كار آموزي نموده باشد.حضور مؤثر او در روزهاي هچ نيز موجب كسب تجربه بيشتر و مهارت لازم ميگردد.پس براي تعيين ارزيابي كيفيت جوجه هاي يك روزه هم بايد آنها را از نظر كمي شمارش كرد و هم از نظر كيفي جوجه ها بايد مورد ارزيابي قرار گيرند.
كيفيت جوجه چيست؟ و چطور بايد در ارزيابي نتايج توليد مان از آن استفاده كنيم؟
براي مثال ،موفقيت در توليد را بايد با موارد زير مورد بررسي قرار دهيم.
1- تعداد جوجه هاي توليد شده بدون توجه به قدرت زنده ماندن و كيفيت آنها.
2- تعداد جوجه هاي زنده در زمان در آوردن از هچر بدون توجه به كيفيت آنها.
3- تعداد جوجه هاي درجه يك قابل فروش( Saleable Chicks ).
4- تعداد جوجه هايي كه تا 7 روز بعد از هچ زنده مي مانند.
بنابراين استفاده از روشهاي ارزيابي كمي و كيفي در جوجه ها براي تشخيص موفقيت هچ در كارخانه جوجه كشي الزامي به نظر ميرسد .ولي براي اينكه هر دو روش ارزيابي (كمي و كيفي) معني دار باشند،لازم است كه تعريف شوند. در اين مقاله سعي براين است كه در مورد كيفيت جوجه توضيحاتي ارائه شود و روشهاي آماري براي شمارش جوجه ها را نيز بررسي مينمائيم ، همچنين توضيح مي دهيم كه روشهاي آماري چگونه به كيفيت جوجه و توليد و مرتبط مي شوند.
تعريف كيفيت جوجه :
كيفيت خوب جوجه ميتواند نزد افراد مختلف بسته به ديدگاه آنها بطور وسيعي متفاوت و داراي معناي متفاوتي باشد. بطوريكه در بررسي همزمان از ديدگاه دو مدير كارخانه جوجه كشي هميشه اختلاف نظر هايي ديده ميشود و از آنجا كه قسمت اعظم تعيين كيفيت حسي ميباشد لذا مدل هاي منطقي چندان كارساز نميباشند.
به عنوان يك اصل كه بر اساس تجربيات زياد ثابت شده است ، هر گاه در زمان بيرون كشيدن جوجه ها از هچر مشاهده شود كه جوجه ها تميز هستند و كرك هاي خشك و نرم دارند و هيچگونه آلودگي بر روي بدن آنها وجود ندارد و پوسته هاي تخم مرغ (هچ شده و هچ نشده ) و كف سبد هچر نيزتميز است ،هچ موفق بوده است در غير اين صورت حتي اگر تعداد جوجه ها بيشتر از حد انتظار باشد،هچ نا موفق بوده است .
ساير علايم براي ارزيابي كيفيت جوجه ها عبارتند از :
1- رنگ كرك مطابق با رنگ نژاد باشد.
2- چشمهاي پرنده شفاف و براق بوده و بدنش بدون نقص و بد شكلي و غشاهاي خشك شده وجود نداشته باشد.
3- در هنگام لمس بدن محكم بوده ولي نبايد هيچ علامتي از ادم نشان دهد.
4- همچنين نبايد استخوانها در هنگام در دست گرفتن جوجه خيلي مشخص باشد.
5- جوجه نبايد در حالت غير طبيعي آشكار نظير نفس نفس زدن باشد.
6- جوجه نبايد هيچگونه مشكلي تنفسي ديگري داشته باشد.
7- در واقع وضعيت ورفتار جوجه بايد هوشيار بوده وبه محيط خود واكنش و علاقه نشان دهد.
چنين تعريف و توصيفي نسبتاًذهني است و مطئمناً توليد كنندگان در همه جاي جهان شايدويژگي هاي مختلف و متفاوتي را بررسي كنند و اين موضوع به خوبي نشان دهنده وجود مشكل در اررزيابي كيفي بصورت نظري مي باشد كه راه را براي تعبيرهاي متفاوت باز مي گذارد. آيا روشهاي ارزيابي و اندازه گيري ديگري كه كمي تر باشند و بتوان بطور دقيق تر آنها را بكار برد وجود دارد؟
ارزيابي كمي موفقيت:
روشهاي كمي بسيار سودمند هستند ولي شديداً وابسته به اين هستند كه چطور موفقيت در توليد اندازه گيري شود. براي مثال ميزان هچ تخم مرغها مي تواند روش نسبتا خوبي براي تعيين كيفيت باشد.چون معمولا هر زمان كه هچ پايين است كيفيت جوجه ها نيز خوب نيست.هنگامي كه تعداد تخم مرغ هاي بي نطفه و همچنين ميزان مرگ و مير جنيني در روزهاي اوليه جوجه كشي پائين است ميتوان نتيجه گرفت كه تخم مرغ ها از كيفيت خوبي برخوردار بوده اند.
استفاده از تخم مرغ هاي خوب هم معمولا منجر به ميزان هچ بالا و اغلب كيفيت كيفيت بالاي جوجه يك روزه مي شود.
درجه بندي و شمارش جوجه ها در كارخانه جوجه كشي
ميزان بالاي هچ در تخم مرغهاي نطفه دار نيز مي تواند نشان دهنده كيفيت خوب جوجه هاي يك روزه باشد ،كه البته اين موضوع نيز بستگي به روشهاي مشخص نمودن تعداد جوجه هاي هچ شده دارد. البته اين نيز بنوبه خود بستگي به اين دارد كه ميزان هچ را چطور تعريف كنيم؟ يعني براي محاسبه هچ صرفا تخم مرغ هاي چيده شده و جوجه هاي هچ شده ملاك قرار گيرند و يا اينكه با حذف آمار تخم مرغ هاي بي نطفه فقط از آمار تخم مرغ هاي بارور كه شانس هچ دارند استفاده كنيم (Hatch of fertile ). كه در مورد دوم با حذف تخم مرغ هاي بي نطفه در صد هچ بيشتر خواهد شد كه اين يك امر ظاهري است و بهتر است كه از هر دو روش استفاده شود چون محاسبه به روش اول در اكثر كارخانجات جوجه كشي مرسوم است و محاسبه به روش دوم نيز موجب شناسايي وضعيت نطفه داري تخم مرغ ها نيز ميشود .
براي نشان دادن اين مطلب به مثال فرضي ارزيابي موفقيت هچ توجه كنيد:
|
روش |
تعداد تخم مرغ چيده شده در ستر |
تعداد تخم مرغ بي نطفه (نور بيني) |
تعداد تخم مرغ نقل شده به هچر |
تعداد جوجه هچ شده |
در صد هچ % |
|
روش اول |
12960 |
- |
12960 |
10360 |
9/79 |
|
روش دوم |
12960 |
630 |
12330 |
10360 |
84 |
در عكس هاي زير نماي قسمت شكستن تخم مرغ نشان داده شده است:
اتاق ترابل شوتينگ
در بعضي كارخانه هاي جوجه كشي قدرت زنده ماندن جوجه ها ( Liveability ) نيز مد نظر قرار گرفته و به حساب مي آيد ،بدين ترتيب كه جوجه هاي مرده و وازده ها( درجه 2 ) از جمع كل جوجه هاي هچ شده كم مي شوند و سپس مورد محاسبه قرار ميگيرند.
علاوه بر روش هاي ذكر شده در برخي كارخانجات جوجه كشي ،تلفات بين راهي جوجه ها و همچنين تلفات هفته اول پرورش نيز مد نظر قرار ميگيرد كه اين امر چندان منطقي به نظر نميرسد.چون در اين صورت، هچ بسيار كمتر از ميزان هچ واقعي خواهد شد.
شمارش جوجه هاي درجه يك و بعد از آن تعيين هچ نمودن در بسياري از كارخانجات مرسوم است .
وزن جوجه ها كه معمولاً بعنوان درصدي از وزن اوليه تخم بيان مي شود. نيز يك روش مناسب ديگر براي ارزيابي كيفيت است مقادير بين 68-65 % از وزن اوليه مرغها نشان دهندة كيفيت خوب جوجه مي باشد.
وزن كشي جوجه ها
مقادير زير 60% كه احتمالاً خيلي هم رايج است نشان دهندة دهيدراتاسيون جوجه هاست. اين شكل بعلت ميزان رطوبت پايين در خلال انكوباسيون يا زمان طولاني انكوباسيون بعد از هچ ايجاد شود .بطور معكوس ، جوجه هايي كه بالاتر از 70% وزن اوليه تخم ها وزن دارند معمولاً از تخم مرغ هايي هستند كه در شريط با رطوبت بالا جوجه كشي شده اند.
با اين حال اندازه جوجه ها ممكن است وابسته به مديريت هر يك از كارخانه هاي جوجه كشي و وزن نهائي جوجه ها باشد. براي مثال اگر جوجه ها قرار باشد كه در مزرعه اي بسيار دورتر از جوجه كشي تخليه شوند احتمالاً بايد كمي سنگينتر (با ميزان آب بالاتر) از جوجه هايي باشند كه حمل ونقل آنها زمان كوتاهتري را مي گيرد.به همين سبب معمولا جوجه هاي راه دور را كمي زودتر بيرون ميكشند. بعضي از شركتهاي مرغ مادر در صورت كه قرار باشد جوجه ها را از طريق هوايي به نقاط دور دست تر ارسال كنند حتي قبل از قرار دادن جوجه ها در كارتن، آب آشاميدني در اختيار آنها قرار مي دهند.و يا 5/. سي سي آب در زير جلد آنها تزريق ميكنند.اخيرا هم بعضي از كمپاني ها از نوعي ماده غذايي كه خمير مانند است و رطوبت مناسبي دارد ( Oasis ) استفاده ميكنند بدين صورت كه مقداري از اين خمير را در كنار ديواره داخلي كارتن مي چسبانند و جوجه ها در بين راه از آن استفاده ميكنند در اين خمير علاوه بر مواد مورد نياز جوجه ها از مواد آنتي استرس نيز استفاده ميشود.
استفاده از خمير مخصوص براي تغذيه بين راهي جوجه ها
نوع ديگر از دان مخصوص بصورت پلت براي تغذيه بين راه جوجه ها
چطور به كيفيت خوب جوجه دست يابيم؟
صرف نظر از اينكه ما كيفيت جوجه را چطور تعريف مي كنيم ، مهم است كه بفهميم چگونه قادر به دستيابي به اهداف خود هستيم. اگر بخواهيم وسيعتر صحبت كنيم بايد گفت كه بهترين كيفيت جوجه ناشي از عوامل مختلف است كه مي توان آن را به سه دسته تقسيم كرد:
1- تخم مرغ.
2- دستگاههاي جوجه كشي.
3- مديريت كارخانه جوجه كشي.
اگر بتوان به بالاترين استاندارها در اين سه مورد دست يافت ، كيفيت جوجه به بالاترين ميزان خود خواهد رسيد. متأسفانه اگر هر يك از اين سه جنبه رعايت نشود ، هم ميزان هچ و هم كيفيت جوجه تحت تأثير قرار مي گيرد.
همانطور كه همه كاركنان جوجه كشي مي دانند ، تخم مرغها بطور قابل توجهي مي توانند متفاوت باشند (بدون توجه به اختلاف گوناگون ). تخم مرغهااز نظر اندازه دردرجه هاي متفاوت هستند ، كيفيت پوسته نيز از خيلي خوب تا خيلي بد متفاوت است. و تخم مرغ هايي هم هستند كه آلوده به مدفوع و يا كثيف هستند.تخم مرغ هاي كثيف و آلوده موجب آلودگي هچري ميشوند و در نتيجه كيفيت جوجه ها تحت تاثير قرار ميگيرد. تخم مرغهاي كوچك جوجه هاي كوچك توليد مي كنند .اگر اندازه تخم مرغ ها در يك دستگاه خيلي متفاوت باشد منجر به اختلاف شديد در اندازه گله پروش داده شده گرديده و گله اي با كيفيت پايين در زمان كشتار و تلفات بالا در زمان پروش را ايجاد مي كند.
ساير نكات لازم :
شرايط تغذيه اي مرغ ها در ارزيايي كيفيت جوجه ها بسيار مهم است. براي مثال كمبود يك عنصر ضروري در تخم مرغ (ويتامين ها و مواد معدني ، اسيدهاي آمنيه ) ممكن است از تكامل طبيعي جوجه جلوگيري كرده و منجر به كاهش هچ شود .بعضي كمبود ها در تخم مرغ ممكن است كشنده نباشد و اجازه حيات به جنين را تا زمان هچ بدهد. متأسفانه چنين كمبود ها يي ممكن است تأثير سوئي بر بقاي اين جوجه در مزرعه در خلال هفته اول پرورش بگذارد. آلودگي جوجه هاي يكروزه و باقيمانده كيسه زرده آنها مي تواند در هچر و با تماس با ساير تخم مرغ هاي آلوده صورت گيرد ،متأسفانه حتي تخم مرغهاي گاز داده شده و شستشو شده (ضد عفوني ) نيز مي توانند قبل از عمليات جوجه كشي مجددا آلوده شوند. تخم مرغهاي بستري ممكن است بعد از شستشو و ضد عفوني تميز بنظر برسند ولي شديداً آلوده اند همه اينها اغلب منجر به تخم هاي انفجاري مي شوند كه در اينحالت عفونت به ساير تخم ها و جوجه ها امتداد يافته و گسترش مي يابد توجه به اين عواملي نشان مي دهد چطور مي توان بر مشكلات غلبه كرد .
مديريت صحيح گله مادر براي بر قراري استاندارد بالاي تغذيه أي و بهداشتي نقش بسيار مهمي براي توليد جوجه هاي با كيفيت دارد.بنابر اين بهتر است تا آنجا كه امكان دارد تخم مرغ هاي نامناسب براي جوجه كشي از ميان تخم مرغ ها حذف شوند.اين مسئله قطعا كيفيت جوجه ها را افزايش خواهد داد .
چنين تخم مرغ هاي حذفي شامل همه تخم هاي بستري، ساير تخم مرغ هاي شديداً آلوده و يا تخم مرغ هايي هستند كه بطور غلط مورد شستشو و ضد عفوني قرار گرفته اند. تخم مرغ هايي كه تركهايي در پوسته دارند (ترك هاي نمايان و يا ترك هاي موئي)، و يا تخم مرغ هاي كه داراي كمر هستند و يا آنهايي كه سطح سنبادهاي زبر دارند (ظاهر دانه دانه و موزائيكي) و يا سطح گچي يا روغني دارند بايد كنار گذاشته شوند. تخم هاي شكسته هچ نمي شوند و نبايد هرگز در دستگاه چيده شوند. تخم مرغهاي خيلي كوچك يا خيلي بزرگ بايد برداشته و حذف شوند. اين اعمال ميزان اختلاف در جوجه هاي هچ شده و دستگاه جوجه كشي را كاهش داده و در نتيجه نا هماهنگي در اندازه پرنده ها را در زمان كشتار كاهش مي دهد.
فقط تخم مرغها با كيفيت بالا در دستگاه چيده شوند:
بسياري از مديران مزارع بر خلاف مديران جوجه كشي ،عقيده دارند كه همه تخم مرغهاي توليد شده بايد بمنظور به حداكثر رساندن توليد جوجه در دستگاه خوابانده شوند. در حاليكه واقعيت درست برخلاف آن است.
ست كردن تخم مرغ در دستگاه جوجه كشي(ستر)
اگر فقط تخم مرغهاي با كيفيت بالا در دستگاه چيده شوند در اينصورت بطور خودكار توليد بهبود مي يابد .حتي اگر تعدادي كلي تخم مرغهاي چيده شده كاهش يابد. به هر حال مديران مزارع مرغ مادر بايد بپذيرند كه تعدادي از تخم مرغهاي توليد شده حذفي هستند (اين تعداد مي تواند تعداد بسيار كمي از كل تخم مرغهاي چيده را شامل شود) .
نتايج انتخاب تخم مرغ ها قبل از چيده شدن از اين قرار است :
1- آلودگي كمتر سيني هاي تخم .
2- آلودگي كمتر ستر و هچر و سالن جوجه كشي .
3- جوجه هاي هچ شده كيفيت بالاتري خواهند داشت.
كيفيت دستگاه جوجه كشي :
سترها و هچرها حتماً نبايد براي عملكرد و كارائي ما خوب، نو و گران قيمت باشند. اما اين نكته را هم نبايد از نظر دور داشت كه ماشين هاي ارزانقيمت با كيقيت پائين معمولاً به خوبي ماشين هاي با كيفيت بالا عمل نمي كنند. مديريت جوجه كشي و دستگاه ها يك كليد اساسي در توليد جوجه با كيفيت است يك دستگاه قديمي ولي با نگهداري خوب به خوبي يك ماشين نو كار مي كند به شرط اينكه مدير بداند چگونه از تجهيزات بهترين استفاده را نمايد.
كارخانه جوجه كشي
رعايت برخي موارد خاص در ماشينهاي قديمي بخصوص بهداشت سخت تر مي باشد. ساير مشكلات مربوط به جوجه كشي از جمله الگوهاي چيدن غلط مي تواند بر توزيع گرما در داخل كابين تأثير بگذارد. بهداشت ضعيف ماشينها مي تواند منجر به آلودگي تخم مرغها و جوجه ها گردد. ماشينهاي تك مرحله
( Single stage )شرايط كنترل شده تري را براي مدير كارخانه جوجه كشي فراهم مي كند. اين روش در مقايسه با سيستم هاي چند مرحله اي ( Multi stage ) شرايط ايده آل تري از جوجه كشي را براي تخم مرغ هايي از انواع مختلف و با اندازه هاي متفاوت ايجاد مي كند.
محيط جوجه كشي :
محيط جوجه كشي مي تواند به چند روش ميزان جوجه درآوري و كيفيت جوجه را كاهش دهد. ميزان نامناسب حرارت و رطوبت ، نقاط مربوط به چيدن تخم مرغ ها و تهويه و چرخاندن غلط همگي مي توانند تأثير منفي بر تكامل جنيني بگذارند اين مسائل باعث كاهش جوجه درآوري و كيفيت جوجه ها مي شوند. دماي بسيار پايين در دورهي انكوباسيون اغلب منجر به جوجه هاي نوك زده مرده ( Dead in shell ) و همچنين جوجه هاي بزرگ (Staggering) مي گردد. زمان هچ معمولاً دير و طولاني مي شود و جوجه ها به طور نرمال خشك نمي شوند .دماي بسيار بالاي دوره انكوباسيون نيز مي تواند منجر به مرگ جنين هاي نوك زده و با جوجه هاي هچ شده اي مي شود كه معمولاً كوچك و چسبنده بوده و ميزان بالايي از آنها داراي ناف هايي هستند كه خوب بسته نشده است. اغلب جوجه ها انگشتان بد شكل دارند.حرارت بالاي تخم مرغها هم در هچر علت اصلي جوجه هاي حذفي بي كيفيت مي باشد. اگر رطوبت خيلي پايين باشد جوجه هاي كوچك دهيدراته و چسبنده هستند در مقابل اگر رطوبت خيلي بالا باشد جوجه هاي بزرگ ، ضعيف و اغلب چسبنده هستند.خوب بسته نشدن ناف نيز يك مشكل رايج در رطوبت بالا در خلال انكوباسيون مي باشد. عدم تهويه كافي ستر ، هچر يا سالن هايي كه ماشين ها در آن قرار دارند مي تواند منجر به ايجاد تعداد بالايي تخم مرغ هاي هچ نشده و جنين هاي غرق شده مي شود. (جنين هاي كوچك كه اطراف آن را مايع احاطه كرده است).
كمبود اكسيژن و ايجاد دي اكسيد كربن به علت تهويه نامناسب نيز ميتواند موجبات مرگ جنين را فراهم آورد. در تخم مرغ هايي كه تعداد خلل و فرج كم است نيز ممكن است ضايعه اخير ديده شود.
چرخش ناقص و يا نامناسب در دورهي انكوباسيون باعث جوجه درآوري پايين شده و جوجه هايي كه هم از تخم مرغ ها هچ مي شوند اغلب دير رس بوده و بعد از هچ نيز به طور نرمال خشك نمي شوند.
فرآيندهاي انكوباسيون نه تنها بايد از نظر شرايط فيزيكي بررسي شوند بلكه بايد محيطي عاري از آلودگي هاي ميكروبي نيز فراهم آيد. اهميت بهداشت در خلال انكوباسيون به خصوص در زمان هچ نبايد فراموش شود. آلودگي كيسه زرده از سبدهاي غيربهداشتي هچر يك عامل مهم در كاهش قدرت زنده ماندن و كيفيت جوجه مي باشد.
انتخاب بهترين تخم مرغ ها به كاهش آلودگي كمك خواهد كرد.ولي بهداشت مؤثر تخم مرغها ، ماشين ها و لوازم و تجهيزات اتاق نيز ضروري است. اگر آلودگي وجود داشته باشد. لازم است. كه مشكل مشخص و نسبت به رفع اشكال اقدام گردد.
نتايج :
اگر چه كيفيت جوجه يك ايده خيلي مشخصي است ولي بايد آن را به روش سيستماتيك با استفاده از تكنيك هاي گوناگون اندازه گيري كرد. با چيدن تخم مرغهايي با بالاترين درجه كيفيت در ماشينهاي با كيفيت و مديريت خوب به حداكثر رسيدن كيفيت جوجه ها حتمي است. بهتر است كه كيفيت جوجه ها هم از استاندارد هاي كمي و هم از استاندارد هاي كيفي برخوردار باشد.همچنين بهتر است كه قدرت زنده ماندن جوجه ها هم در كارخانه جوجه كشي و هم در مزارع پرورش جوجه بعد از يك هفته پرورش اندازه گيري شود. به منظور مطمئن شدن از توليد مؤثر جوجه ، كيفيت همه مراحل توليد بايد تحت نظر قرار گرفته و در سطح بالاترين استانداردها نگه داشته شوند.
