گروه بندی گیاهان زراعی:
گیاهان زراعی بسیار متنوع بوده ،به صورت های مختلفی مصرف گشته و در عملیات زراعی نیز تفاوت های زیادی با یكدیگر دارند. با این حال ،كیاهان زراعی مختلف دارای وجوه اشتراك زیادی می باشند. به طور كلی گیاهان زراعی را می توان به صورت های مختلفی از جمله بر اساس خصوصیات گیاهشناسی و تكاملی ، هدف تولید و مورد مصرف ، طول عمر گیاه ، نیازهای محیطی و شرایط مطلوب رشد، عملیات زراعی و غیره گروه بندی نمود. محصولات زراعی به دلیل دارا بودن خصوصیات مختلف و چند هدفی بودن تولید ممكن است در دو یا چند گروه مختلف قرار گیرند.
طبقه بندی علمی گیاهان
نام گیاهان مختلف از یك مكان به مكان دیگر متفاوت بوده و یا گاهی گیاهان كاملا متفاوتی به یك اسم نامیده می شوند. مثلا انواع گندم بای افراد غیر متخصص مفهوم گندم را دارد، اما گندم معمولی كه برای تهیه نان استفاده می شود از گندم دوروم كه برای تهیه ماكارونی مصرف می شود تفاوت های ژنتیكی و همچنین مصرفی زادی دارد. تولید نان خوب از گندم دوروم و تولید ماكارونی خوب از گندم نان امكان پذیر نیست. برای آن كه افراد متخصص یكدیگر را درك نمایند و دقیقا بدانند در باره ی چه گیاها صحبت می كنند، گیاهان را به روشی موسوم به سیستم طبقه بندی علمی نامگذاری كرده اند.این روش كه دقیقترین روش ها است توسط لینه(Carolous Linnaeus) بنیان گذاری شده است و به همین نام هم معروف می باشد.در این روش موجودات را بر اساس خصوصیات ریخت شناسی ، تكاملی و ژنتیكی در هفت طبقه قرار می دهند. ترتیب طبقات عبارتند از :
1- سلسله(Kingdom)
2- بخش(Division)
3- رده یا طبقه(Class)
4- راسته(Order)
5- تیره یا خانواده(Family)
6- جنس(Genus)
7- گونه(Species)
گیاهان زراعی به رده ی نهاندانگان تعلق دارند. هر گونه ی گیاهی مجموعه ای از گیاهان را در بر می گیرد كه از نظر خصوصیات ظاهری شباهت های زیادی با یكدیگر داشته و بتوانند به سهولت و بدون اتخاذ تكنیك های خاص مانند انتقال جنین و غیره با یكدیگر لقاح یافته و تولید بذر نمایندع به طوری كه بذر حاصل بتواند سبز لید مثل مجدد انجام پذیر باشد. مجموعه ای از گونه های كه در بعضی خصوصیات مشنرك هستند یك جنس گیاهی را تشكیل می دهند.
در طبقه بندی علمی ، هر گیاه را با اسم گونه و جنس آن مشخص می سازند.به همین جهت این سیستم نامگذاری را دو اسمی نیز گویند. مثلا نام علمی گندم نان Triticum aestivum می باشد. Triticum مشخص جنس و aestivum مشخص گونه گندم نان است.
گروه بندی گیاهان زراعی بر اساس هدف تولید و مورد مصرف:
در این گروه بندی نوع محصول تولید شده و نحوه ی مصرف آن مورد نظر است و چون یك محصول با اهداف مختلفی تولید میشود ممكن است در چند گروه قرار گیرد.
1- غلات: گیاهانی از تیره ی غلات هستند كه به منظور تولید دانه كشت میگردند. دانه ی حاصله عمدتا به مصرف تغذیه انسان یا دام می رسد مثل گندم، جو ... دانهی این گیاهان از نظر نشاسته غنی و از لحاظ پرتئین نسبتا فقیر می باشد.
2- حبوبات: گیاهانی از تیره ی بقولات هستند كه برای تولید دانه كشت می شوند. دانه ی حاصله عمدتا به مصرف انسان می رسد مثل لوبیا، نخود و .... دانه های حبوبات از نظر پرتئین غنی می باشند.
3- گیاهان روغنی: گیاهانی از تیره های مختلف هستند كه جهت روغن گیری از دانه ی تولیدی كشت می شوند مثل پنبه، كتان ، لوبیای روغنی و ....
4- گیاهاعلوفه ای: گیاهانی از تیره های مختلف هستند كه جهت استفاده از قسمت های هوایی ( به صورت تازه ،خشك و یا سیلو شده) در تغذیه ی دام كشت می گردند. مانند ذرت علوفه ای ، علف سودان و....
5- گیاهان ریشه ای: گیاهانی از تیره های مختلف هستند كه برای استفاده از ریشه ی غده ای آنها كشت می گردند، مانند چغندر، شلغم و ....
6- گیاهان لیفی: گیاهانی از تیره های مختلف هستند كه برای استفاده از الیاف آنها كشت می گردند. این الیاف ممكن است از پوست دانه منشاء یافته (مانند پنبه) و یا از فیبرهای مستجات آوند آبكشی اولیه تشكیل یلفته با شند (مانند كتان و كنف)
7- گیاهان غذه ای : گیاهانی از تیره های مختلف هستند كه برای استفاده از ساقه ضخیم شده و زیرزمینی آنها كشت می گردند مانند سیب زمینی معمولی.
8- گیاهان قندی: گیاهانی از تیره های مختلف هستند كه برای قندگیری از عصاره ی شیرین آنها كشت می گردند مثل نیشكر و چغندر قند.
9- گیاهان دارویی: گیاهانی از تیره های مختلف هستند كه به منظور استفاده از مواد مخدر آنها و یا تهیه ادویه كشت می شوند مانند توتون ، قهوه، چای و .....
گروه بندی بر اساس مورد مصرف خاص:
این گروه بندی بر اساس اهداف تولیدی و یا زراعی خاص انجام شده است:
1- گیاهان با مصرف پوششی یا كود سبز
2- گیاهان جهت كشت جانش
3- گیاهان با مصرف قصیلی( علوفه ی تر)
4- گیاهان با مصرف سیلویی
5- گیاهان همراه
6- گیاهان مكمل
گروه بندی بر اساس عكس العمل به طول روز:
در این گروه بندی چگونگی عكس العگیاه نسبت به طول روز(طول شب) در رابطه با تبدیل مریستم رویشی به جوانه ی گل مورد نظر است. در این گروه بندی گیاهان را به دو گروه روز بلند و روز كوتاه تقسیم می كنند و اگر نسبت به طول روز عكس ال عملی نداشته باشند بی تفاوت نامیده می شوند. بسیاری از ارقام اصلاح شده ی گیاهان زراعی عكس العمل زیادی به طول روز ندارند و بی تاوت می باشند. علاوه بر طول روز عواملی مانند بالایی حرار، كمبود ازت و رطوبت خاك، افزایش سن گیاه و ذخیره ی غذایی آن در تسریع انتقال از مرحله ی رویشی به مرحله ی زایشی نقش دارد.
گروه بندی بر اساس طول دوره ی رشد:
هر گاه جمعیت بزرگی از ارقام یك گو نه مورد توجه قرار می گیرد، مشاهده می شود كه بعضی بسیار زود و بعضی بسیار دیر به گل رفته و سیكل حیاتی خود را تكمیل می كنند. لذا ارقام یك گیاه ممكن است بر اسا س تعداد روز از سبز شدن تا رسیدگی به گروه های زودرس و میان رس و دیررس تقسیم نمود.
گروه بندی بر اساس حرارت مطلوب رشد:
این گروه بندی بر اساس شرایط حرارتی مناسب رشد محصول انجام شده و در نتیجه نشانگر بخشی از سال است كه محصول در آن رشد مطلوبی انجام می دهد. این قسمت بندی مطلق نبوده و و گیاهان زیادی در حد فاصل دو گروه قرار می گیرند.
1- گیاهان سرمادوست: این گیاهان بهترین رشد خود را در هوای خنك (حدود 15 تا 25 درجه سانتی گراد) انجام می دهند در هوای گرم ( بیش از 30 درجه سانتی گراد) آسیب می بینند و ماهیتا روز بلند می باشند مانند گندم، جو، سیب زمینی، نخود و.............
2- گیاهان گرمادوست: این گیاهان بهترین رشد خود را در هوای نسبتا گرم (حدود 20 تا 30 درجه سانتی گراد) داشته و رشد آنها در هوای خنك بسیار كند می باشد.این گیاهان روز كوتاه بوده و شامل گیاهانی مثل لوبیای چشم بلبلی، ماش، ذرت و .....
گروه بندی بر اساس طول عمر:
اساس این گروه بندی طول دوره ی معمول رشد محصول بر حسب سال زراعی و تاریخ كاشت معمول برای برداشت محصول اقتصادی می باشد.در گروه بندی بر اساس طول عمر گیاه كروه های یكساله،چندساله و دوساله قرار می گیرند. حداكثر طول رشد گیاهان یكساله كمتر از یك سال زراعی ، دوساله بیش از یك سال زراعی و معمولا سه فصل زراعی و چندساله بیش از دو وغالبا چند سال زراعی طول می كشد.
گروه بندی بر اساس عملیات زراعی:
در این گروه بندی امكان انجام عملیات وجین در بین ردیف های كاشت مورد نظر است:
1-گیاهان وجینی: حجم رویشی هر بوته زیاد بوده و معمولا با فاصله ردیف بیش از 40 سانتی متر كشت می شوند مانند سیب زمینی ، پنبه و....
2-گیاهان غیر وجینی: حجم رویشی هر بوته كم است و در نتیجه گیاه با تراكم زیاد و به صورت پراكنده یا با فاصله ی ردیفهای كمتر از 40 سانتی متر كشت می شوند مانند گندم ، جو و.......
منبع: مجله کشاورزی آنلاین . نویسنده:مهندس ظروفی .
|
۳
